Yasamsal bir organ degildir. Tas ile doldugunda veya iltihaplandiginda cerrahi girisim ile çikarilmasi önemli bir saglik problemine yol açmaz. Ancak özellikle safra taslari nedeniyle çok sik hastalandigi ve yasam kalitesini önemli ölçüde bozabildigi bilinmektedir.

Safra kesesinde tas görülme sikligi fazladir, ama safra tasi hastaligi genellikle ömür boyu hiçbir belirti vermeyen bir saglik sorunudur. Genetik mirasinizin tas olusumunda da etkisi vardir. Ayrica beslenme biçiminiz, vücut agirliginizin, cinsiyetiniz, dogum sayiniz, aktivite düzeyiniz de etkilidir. Kilo fazlaligi ve sismanlik sorunu olanlarda, çok düsük kalorili diyetlerle kilo alip verenlerde, sik ve çok sayida dogum yapan kadinlarda, hareketsiz bir yasami israrla sürdürenlerde safra tasi sikligi yüksektir. Bazi ilaçlarin safra tasi olusumunu kolaylastirdigi da bilinmektedir: ‘Tiazid’ içeren idrar söktürücüler, ‘seftriakson’ gibi bazi antibiyotikler, kan inceltici, kan yaglarini düsürücü bazi ilaçlar ile dogum kontrol haplarinin bir kismi safra tasi olusumunu kolaylastirabilir.

BELIRTILERI ÇOK ÖZEL
Agir ve yagli bir yemekten 1-2 saat sonra baslayip birkaç saat süren, karnin sag üst bölümünde, kaburga yayinin hemen altinda ve mide üzerinde belirginlesip sag kürek kemigi altina dogru yayilan, ani baslangiçli agrilarin safra kesesi tasi ile iliskili olabilecegini düsünmelisiniz. Bu agrilarin en önemli özelligi, siddetinin yavas yavas artmasi ve belli bir düzeye ulastiktan sonra hafifleyip azalmasidir. Çogu kez agriyla birlikte bulanti da vardir. Agriya kusma eslik ediyor, ates, titreme ve sarilik gibi belirtiler ortaya çikiyorsa tasin safra kesesinden safra yoluna geçtigi, iltihapli bir probleme dönüstügü düsünülmelidir.

Safra taslarinin olusturdugu ve tipta ‘safra koligi’ olarak isimlendirilen agrili ataklarda en büyük sorun, karindaki pek çok hadisenin de ayni belirtileri vermesidir. Her türlü karin agrisinin hemen safra tasina baglanmasi bu nedenle yaniltici olabilir. Böyle bir yaklasim iki olumsuz sonuca yol açabilir: Çok daha ciddi bazi saglik sorunlarinin tanisinda geç kalinabilir veya safra tasi ile iliskisiz agrilar safra tasina baglanarak hastaya gereksiz cerrahi islemler uygulandigindan cerrahi sonrasinda hastanin sikayetleri devam edebilir.

‘Safra koligi’ olarak tanimladigimiz, agrilarin mide ve oniki parmak bagirsagi ülserleri, böbrek taslari, ince ve kalin bagirsak hastaliklari, midenin sinirsel kökenli sorunlarinda da olusabilecegi bilinir. Safra kesesi taslarina bagli agrilarin bazen gögüsün ön kismina ve kalbe dogru yayilabilecegi ve koroner kalp hastaliklarina bagli anjinal agrilarla karistirilabilecegi hatirlanmalidir.

TESHISI ÇOK KOLAY
Safra kesesi taslarinin tanisi kolaydir. Doktorunuza en çok yararli olan tani yöntemi ultrasonografidir. Ultrasonografinin tani degeri çok yüksektir. Pratik ve ucuz olmasi da önemli bir avantajdir. Doktorunuz, hastaliginizin öyküsü, fizik muayenenizden elde ettigi sonuçlar ve ultrasonografisi bulgulari ile taniyi kolayca koyacaktir. Bazi karmasik durumlar her zaman mümkündür. Özellikle tasin safra kanallarina geçtigi, olaya pankreas bezinin iltihaplanmasinin veya safra yollari tikanmasinin eslik ettigi durumlarda teshisin konulmasi kolay olmayabilir. Bu olgulara daha ileri tani yöntemlerinden istifade edilecektir: Safra yollarinin endoskopik olarak tetkiki, kontras maddelerle patolojik olarak incelenmesi, MRI koranjiografi bunlardan bazilaridir.

SAKIN KORKMAYIN
Safra kesesi taslarinin sik görülen bir saglik sorunu oldugunu, ama safra tasi olan herkesin bu sorunlari yasamasinin gerekmedigi bilmelisiniz. Bir safra kesesi tasi hiç belirti vermeden, sizi hiç rahatsiz etmeden, sizinle iyi komsuluk iliskilerini sürdürerek yasam kalitenizi etkilemeden size ömür boyu sürecek iyi bir yol arkadasligi yapabilir. Toplumun önemli bir kisminda safra kesesi tasi vardir ve baska amaçla yapilan tetkikler esnasinda tesadüfen saptanir. Eger ‘akut tasli kolesistit’ veya safra yolu iltihaplanmasi kolanjit gibi sorunlara ya da süregen tasli kolesistit gibi keyif kaçirici bir saglik sorununda neden olmazlarsa safra kesenizdeki tas ile beslenmenize göstereceginiz bazi küçük dikkatlerle sorunsuz sürdürebilirsiniz.

SAFRA TASINA KARSI BESLENME ÖNERILERI
Daha az yagli bir beslenme plani.
Yumurta ve yumurta içeren besinlerin azaltilmasi.
Az miktarlarda ve sik besin tüketilmesi.
Sebzelerin iyice pisirilmesi ve meyvelerin komposto olarak tercih edilmesi.
Acili baharatlar, tursu, kakao, sirke, kuru yemisler, hardal, çemen, sarmisak ve tarçin gibi besinlerin azaltilmasi.
Kahve, koyu çay, alkollü ve karbonatli içeceklerin sinirlanmasi.
Yagda kizartilmis etler, sucuk, pastirma, salam, sosis, tuzlu balik, kavurma etler, karaciger, beyin, böbrek, dil, dalak, yürek ve iskembe gibi besinlerin fazla tüketilmemesi.
Bitkisel yaglara öncelik verilmesi.
Kaymak, krema, çikolata, kek, pasta, yagli sekerler, helvalar ve lokumlardan uzak durulmasi.
Çesnilendirilen kraker ve bisküvilerin, kuru baklagiller, misir ve bulgurun, patates kizartmasi ve hazir çorbalarin azaltilmasi.

NASIL KORUNMALI
Safra tasi hastaligina yakalanmak istemiyorsaniz:
Hareketli bir yasam sürün.
Ideal kilonuzu sürdürmeye çalisin.
Tas yapici ilaçlardan uzak kalmaya özen gösterin.
Doktorunuz sizde de safra tasi hastaligi oldugunu belirtmisse cerrahi bir girisimin gerekip gerekmedigi konusunu dikkatle incelemeli ve önerilen beslenme planina uymalisiniz.

AKLINIZDA OLSUN
Cerrahi girisim ne zaman gerekir
Herhangi bir belirti vermeyen ve tesadüfen saptanan ‘sessiz safra kesesi taslari’nin sizi rahatsiz etme ihtimali yüzde 10’u geçmez. Bunun anlami hastalarin hepsinin tedavi edilmesinin yüzde 90 oraninda gereksiz oldugudur. Sorun çikarmayan ve belirti vermeyen safra taslarinin tedavisi asagidaki durumlar disinda pek gerekmez:
3 cm2 üzerindeki taslar.
Yüksek oranda safra kesesi kanseri riski tasiyanlar genetik mirasin yüklü olusu.
Acil durumlarda tibbi bir yardima ulasmasi olanaksiz bölgelerde yasayanlar.
Seker hastalarinda saptanan safra taslari.
Orak hücre anemisi hastaligina eslik eden safra tasi hastaligi.

Prof.Dr. Osman MÜFTÜOGLU Hürriyet